Chung khảo Booker 2024 đánh dấu số lượng tác giả nữ vượt trội

Năm nay có đến 5/6 tác phẩm lọt vào danh sách rút gọn của các nhà văn nữ. Đây là tỉ lệ cao nhất trong lịch sử 55 năm của giải thưởng danh giá nhất nước Anh này. Các tác giả đến từ 5 quốc gia, bao gồm nhà văn người Hà Lan đầu tiên được đề cử, nhà văn Úc đầu tiên sau 10 năm, cũng như các tác giả người Anh, Canada và Mĩ. 2 trong số đó đã từng lọt vào danh sách rút gọn trước đó.

Chủ tịch ban giám khảo Edmund de Waal cho biết mặc dù các tựa sách lọt vào danh sách rút gọn cho thấy “những cách biệt và khác biệt của thời đại chúng ta”, nhưng chúng không phải là “những tác phẩm chỉ cho ta thấy những mặt hạn chế”.

Danh sách này có những câu chuyện đưa người đọc đi khắp thế giới và vượt ra ngoài bầu khí quyển Trái Đất: từ chiến trường của Thế chiến thứ nhất đến nơi tĩnh tâm tâm linh ở vùng nông thôn Úc, từ miền Nam nước Mĩ thế kỉ 19 đến một ngôi nhà xa xôi của người Hà Lan vào những năm 1960, từ trạm vũ trụ quốc tế đến mạng lưới hang động bên dưới vùng nông thôn nước Pháp. Những tác phẩm được chọn lọc này khám phá sức hút hấp dẫn của gia đình và đời sống, bản chất gây tranh cãi của sự thật và lịch sử cũng như mức độ chúng ta bộc lộ bản thân đối với người khác.

Trong đó, Samantha Harvey, nhà văn Anh duy nhất lọt vào danh sách rút gọn năm nay, đã được gọi tên cho Orbital – tác phẩm theo chân sáu phi hành gia trên một trạm vũ trụ quốc tế trong suốt 24 giờ. Harvey “đã dùng trí tưởng tượng phong phú để tìm kiếm những ngôn từ đắt giá cho tác phẩm vị lai và siêu hình này”. Tờ The Guardian đánh giá đây là cuốn sách “thật sự hấp dẫn và không trùng lặp”. Một điều đặc biệt là Orbital sở hữu dung lượng ngắn thôi nhưng lại có sức “lan tỏa thật sự kì diệu”. Nó chỉ dài hơn 4 trang so với tác phẩm đoạt giải Booker ngắn nhất từ ​​trước đến nay là Offshore của Penelope Fitzgerald và cũng đoạt giải vào năm 1979. Nếu giành chiến thắng, Samantha Harvey sẽ là người Anh đầu tiên giành chiến thắng kể từ Douglas Stuart năm 2020 .

Nhiều cuốn sách lọt vào danh sách rút gọn có yếu tố lịch sử mạnh mẽ. James Everett, tác giả người Mĩ của hơn 20 tiểu thuyết, đã được vinh danh cho James – một câu chuyện kể lại Cuộc phiêu lưu của Huckleberry Finn dưới góc nhìn mới. Nhà phê bình Marcel Theroux ca ngợi “Everett đã tái hiện lại cuốn tiểu thuyết gốc và thế giới của nó, cố gắng hòa giải các nhân vật và cốt truyện với những gì giờ đây có vẻ là hiển nhiên đối với chúng ta về chế độ nô lệ. Đây là cuốn sách hài hước, giải trí và khơi gợi suy nghĩ sâu sắc – một phần là việc nhìn lại dưới nhãn quan khác, cũng như ca ngợi tác phẩm nguyên gốc”. Năm ngoái vị nhà văn này cũng góp mặt ở vòng chung khảo cho cuốn The Trees.

Tác phẩm The Safekeep của Van der Wouden – nhà văn Hà Lan đầu tiên lọt vào danh sách rút gọn và là cuốn sách đầu tay duy nhất – đã khắc họa cách đối xử với người Do Thái ở Hà Lan sau chiến tranh thông qua một câu chuyện gia đình. Sinh ra ở Tel Aviv, Van der Wouden hiện là giảng viên cho môn văn học sáng tạo và văn học so sánh ở Hà Lan. Cô viết bằng cả tiếng Anh và tiếng Hà Lan. Ngoài hư cấu cô cũng gây được ấn tượng với các bài luận với lập luận chặt chẽ, thu hút.

Nhà thơ và tiểu thuyết gia người Canada Anne Michaels đã lọt vào danh sách rút gọn cho tiểu thuyết thứ 3 – Held của mình. Ban giám khảo chia sẻ “Bắt đầu với một người lính bị thương trên chiến trường Pháp, cuốn tiểu thuyết đa chiều và trữ tình này được tạo nên từ những hình ảnh và kí ức rải rác của 4 thế hệ trong một gia đình”. Michaels theo đó không phải là cái tên xa lạ, khi cuốn tiểu thuyết Fugitive Pieces ra mắt vài năm 1996 của bà đã giành được 12 giải thưởng quốc tế, bao gồm cả Giải thưởng tiểu thuyết do tạp chí The Guardian bình chọn và Giải Orange (tiền thân của giải Women’s Prize for Fiction).

Tác giả người Mỹ Rachel Kushner lọt vào danh sách với Creation Lake, tác phẩm kể về một điệp viên được giao nhiệm vụ thâm nhập vào một cộng đồng hoạt động vì môi trường. Cùng Percival Everett , Kushner là một trong hai tác giả người Mĩ xuất hiện trong danh sách. Điều này cũng được lặp lại trong năm 2022 và 2023, trong khi người Mỹ cuối cùng giành giải thưởng là George Saunders vào năm 2017 với cuốn Lincoln ở cõi trung ấm.

Charlotte Wood, tác giả người Úc đầu tiên lọt vào danh sách rút gọn trong một thập kỷ, đã được chọn cho Stone Yard Devotional, tác phẩm kể về một người phụ nữ rời Sydney đến một cộng đồng tôn giáo ở vùng hẻo lánh của Úc. Vào năm 2016, Charlotte Wood cũng giành được giải Stella danh giá ở đất nước mình cho cuốn tiểu thuyết The Natural Way of Things. Các tác phẩm khác của bà cũng đã lọt vào danh sách rút gọn của hơn một chục giải thưởng khác.

Cùng với De Waal trong ban giám khảo năm nay là các tiểu thuyết gia Sara Collins và Yiyun Li, biên tập viên tiểu thuyết của tờ The Guardian Justine Jordan và nhạc sĩ Nitin Sawhney. Ban giám khảo cho biết vô cùng “bất ngờ” khi thấy danh sách rút gọn năm nay có đến 5 người phụ nữ. Tiểu thuyết gia Sara Collins chia sẻ: “Chúng tôi đã đưa ra một danh sách rút gọn mà không để ý tác giả là ai. Sau đó một người nói rằng ‘Có đến 5 tác giả nữ’’. Đó là khoảnh khắc vô cùng kì lạ, đặc biệt là sau năm của ba Paul^[1] thì giờ cũng đã đến lúc dành cho Paulette hoặc Paulina”. Giải Booker gần đây nhất có một phụ nữ chiến thắng là vào năm 2019 , khi Bernardine Evaristo (Girl, Woman, Other) cùng chia sẻ với Margaret Atwood (The Testaments). Các nhà văn nữ đã giành giải thưởng này 20 lần kể từ khi giải thưởng này ra đời vào năm 1969.

Collins nói thêm: “Năm nay cho thấy lượng tác giả nữ vượt trội, nhưng sự công nhận về mặt văn học dường như vẫn đang dành riêng chỉ cho nam giới. Những nhà văn thực sự có tầm ảnh hưởng như Wood, Harvey và Michaels nếu không góp mặt vào danh sách này thì họ vẫn đang bị đánh giá thấp, điều đó dễ thấy ở thành công thương mại to lớn mà họ đáng lẽ phải có trước đây”.

6 cuốn sách được chọn từ danh sách dài gồm 13 cuốn , trong đó có My Friends của Hisham Matar, Wild Houses của Colin Barrett, Headshot của Rita Bullwinkel, This Strange Eventful History của Claire Messud, Wandering Stars của Tommy Orange, Enlightenment của Sarah Perry và Playground của Richard Powers. Danh sách dài được chọn từ 156 cuốn sách được xuất bản từ ngày 1/10/2023 đến ngày 30/9/2024. Các giám khảo cho biết cuộc họp để quyết định danh sách rút gọn kéo dài đến 3 tiếng rưỡi. “Có một số tranh cãi quyết liệt cho những cuốn sách mà chúng tôi phải bỏ lại phía sau”, Collins nói.

Cùng với Paul Lynch, những người chiến thắng giải thưởng Booker gần đây bao gồm Shehan Karunatilaka (Bảy mặt trăng của Maali Almeida), Damon Galgut (Lời hứa), Douglas Stuart (Lời hứa) cũng như Margaret Atwood và Bernardine Evaristo. Người chiến thắng giải thưởng năm nay sẽ được công bố vào ngày 12/11 tới với phần thưởng trị giá 50.000 bảng Anh, trong khi mỗi nhà văn lọt vào danh sách rút gọn sẽ nhận được 2.500 bảng Anh.

THẾ ANH dịch theo The Guardian

VNQD